سبب شناسی عقب ماندگی ذهنی

1- عوامل قبل از تولد: بیشتر شامل تأثیرات ژنتیک و تغییرات کروموزومی می‏شود. ضمن اینکه عفونتهای رحمی و ابتلای به بیماری سرخجه و توکسوپلاسموز نیز در بروز عارضه نقش دارند. آنچه مسلم است بیشترین علل عقب ماندگی ذهنی همین عوامل قبل از تولد می‏باشد که از نظر پیشگیری نیز اهمیت دارند، به‌ویژه عوامل کروموزومی مثل سندرم داون و عوامل عفونی مثل سرخچه و توکسوپلاسموز مادرزادی. در این بین عوامل حین تولد مثل زایمان مشکل و خونریزی جمجمه و اشکالات تنفسی حین زایمان و... نیز مؤثر می‏باشند.

2-  عوامل پس از تولد: شامل ضربات شدید به جمجمه کودک، زردی (یرقان)، سیانوز (سیاه‌شدن)، عفونتهای دوران نوزادی به همراه تب و تشنج، کم کاری تیروئید و... می‏باشند. که با مواظبت از کودک بخصوص قبل از سن 4 سالگی می‏توان از بروز عقب ماندگی ذهنی تا حدی جلوگیری نمود.

3- عوامل محیطی اجتماعی: تأثیرات محدودتری در بروز عقب ماندگی ذهنی دارند و شامل فقر، تغذیه، ناپایداری خانواده، وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی بد و محرومیتهای فرهنگی و استرسهای مکرر و فوق تحمل در محیط زندگی کودک می‏باشند.

سایر اختلالها

میکروسفالی  : میکروسفالی بر کوچکی محیط سر ناظر می باشد . شکل اولیه میکروسفالی که بدون علت محیطی رخ می دهد عبارتست از یک اختلال انتقالی در نتیجه اختلال در یک ژن مغلوب اتوزومی که با زیر هنجاری شدید ذهنی همراه است .

برخی محققین بیماری قند، سرخجه، تاثیر اشعه ایکس درهنگام بارداری وویروسهای بزرگ را در ایجاد   میکروسفالی موثر می دانند به ویژه که همراه با آن کری، کوری،ضایعات کلی ،آب مروارید به طور مادرزادی دیده می شود .

در مبتلایان به میکروسفالی ،کوچکی جمجمه به علت وقفه یا کمبود رشد سلولهای قشر مغزی مخصوصا“در نواحی پیشانی و آهیانه ای ایجاد می شود . لذا در این افراد مغز خیلی کوچکتر است و گاهی در برخی از موارد کالسیفیته است .

در این افراد ناهنجاری حسی و حرکتی و حملات صرعی دیده می شود و از نظر قدی اکثرا“ کوتاهتر از همسالان خود می باشند .

اکثر آنان هوشبهر کمتر از 50 دارند . از اینرو ویژگی های آنان شبیه تهی   مغزها   و سبک مغزهااست .ازلحاظ آماری اکثریت عقب مانده های ذهنی ، میکروسفال بوده و همه آنها باید در موسسات نگهداری شوند .

هیدروسفالی: هیدروسفالی   به علت ازدیاد ترشح مایع مغزی-نخاعی، یا جریان نیافتن و جذب نشدن مایع در بطن های مغزی ایجاد می شود . در نتیجه فشار داخل جمجمه زیاد شده و از رشد مغز جلوگیری می شود . بیماری ممکن است در دوران جنینی رخ دهد و سر بزرگ جنین مانع انجام زایمان طبیعی می گردد.

از ماه دوم و سوم تولد رشد سریع دور سر آغاز می گردد. بزرگی سر گاهی به قدری زیاد می شود که به آن جمجمه غول آسا گویند .

هیدروسفالی با اختلال های حسی و حرکتی مانند کری، کوری و فلج های مختلف همراه است . به علت وجود ناهنجاری های شدید بدنی و حملات صرعی متوالی و غیر قابل کنترل ، این کودکان معمولا“عمر طولانی نمی کنند.

هیدروسفالی با عقب ماندگی بسیار عمیق همراه است و گاهی عقب ماندگی در برخی از مبتلایان کم می باشد . در انواع معتدل ، نارسایی ها و ناهنجاری های عمیق ذهنی ، حسی و حرکتی وجود ندارد .