اگرچه هنوز تمامی علل مربوط به عقب ماندگی ذهنی بطور کامل روشن نگردیده و همچنین علوم پزشکی و روانپزشکی هنوز نمی تواند درمان خاصی را برای افراد عقب مانده ذهنی ارائه نمایند، ولی براساس آنچه تاکنون در این باره آشکار شده است. حقیقت آن است که این دانسته ها ، هرچند محدود، می تواند ما را در پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی یاری نماید.

 پیشگیری اولیه : جلوگیری از ظهور عوامل ایجاد کننده عقب ماندگی ذهنی بخصوص عوامل قبل از تولد از اهمیت ویژه برخوردار است.

1. مراجعه به مراکز مشاوره خانواده و مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج، امری مناسب و در موارد زیر بسیار ضروری است: • ازدواج فامیلی • وجود فرد معلول در یکی از خانواده های طرفین • ابتلای یکی از طرفین به مشکلاتی چون صرع، بیماری قند و مانند آن • تمایل به داشتن فرزند بیشتر در حالیکه فرزند قبلی معلول باشد.

2. ممانعت از بارداری زنان در سنین بسیار کم (نوجوانی) و در سنین بالا‌ (بیشتر از 40سال).

 3. مادرانی که برای جلوگیری از حاملگی مدتی از وسایل پیشگیری استفاده کرده اند، بهتر است تحت نظارت پزشک اقدام به بارداری کنند.

 4. ناسازگاری گروه های خونی و بویژه Rh مادر و نوزاد باید مورد توجه پزشک و والدین قرار گیرد.

 5. استفاده از هر نوع دارو بویژه در ماههای اول بارداری باید با نظر پزشک متخصص انجام شود.

6. رسانه های گروهی با همکاری متخصصان زیربط و باتوجه به مواد خوراکی موجود در جامعه، لازم است برنامه های مناسب برای مادران باردار توصیه کنند.

7. با توجه به اثرات سوء پرتابی در هنگام بارداری به ویژه ماههای اول، هرگونه اقدامی از این نوع باید با نظر پزشک متخصص انجام شود.

 8. مادران باردار باید در حد امکان از تماس با بیماران مبتلا به بیماری های عفونی و ویروسی پرهیز کنند.

 9. مادران باردار لازم است از استعمال دخانیات، مواد مخدر، و مشروبات الکلی جداً پرهیز کند.

10. شرایط محیطی باید بگونه ای باشد که مادران باردار حتی الامکان در معرض تحریکات شدید و ناگهانی هیجانی و عاطفی قرار نگیرند.

11. متخصصین باید در موقع استفاده از ابزار کمکی جهت زایمان های سخت، نهایت دقت را بعمل آورند تا خطری متوجه نوزاد نشود.

12. در هنگام تولد، باید خون و ادرار کودک برای اندازه گیری مواد مختلف آن مورد آزمایش قرار گیرد، تا اگر عدم تعادلی وجود دارد بموقع بتوان

اقدامات لازم را انجام داد.

 13. اسباب بازی ها و وسایلی که برای استفاده کودکان تهیه می شود لازم است از جهت ایمنی و بی خطر بودن مورد توجه قرار گیرد.

14. تزریق بموقع واکسن ها و نیز ارجاع سریع کودک بیمار به پزشک متخصص، امری حتمی است.

 15. مراقبت و مواظبت جدی کودک خردسال در مواجهه با سوانح و تصادفاتی که منجر به آسیب های مغزی می شود، همیشه مورد سفرش است.

 16. کم کاری غده تیروئید مادرزادی و بیماری فنیل کتونوری از بیماری هایی هستند که اگر زود تشخیص نشوند باعث عقب ماندگی ذهنی خواهند شداگر در ماه اول تولد تشخیص داده شود قابل پیشگیری است.

 پیشگیری ثانویه : عقب ماندگی ذهنی درمان ندارد و بهترین راه کنترل جلوگیری از بروز آن است. بنظر نمی رسد داروهای خاصی نیز در کنترل پیشرفت اختلال موثر باشد. مهمترین روش درمانی افراد عقب مانده ذهنی افزایش میزان سازگاری آن ها، محیط زندگی و تنظیم توقعات محیطی، سطح کارآیی این افراد در خانواده و جامعه می باشد. مهمترین مساله این است که عقب افتادگی کودک هرچه زودتر تشخیص داده شود و اقدامات اساسی در همه جهات انجام گیرد تا آنچه در توانایی ذاتی کودک نهفته است خودنمایی کند و کودک زندگی طبیعی داشته باشد. پیشگیری ثالث : انجام مشاوره خانواده و مشاوره فردی در جهت محدود کردن تاثیرات عقب ماندگی ذهنی ضرورت دارد . استفاده از روش های توصیه شده توسط افراد متخصص در تقویت و حفظ کارآیی عملی این افراد می تواند باعث افزایش اعتماد به نفس و ساز گاری مناسب تر با استرس های معمول زندگی افراد عقب مانده ذهنی گردد. آموزش کودک و خانواده ، آموزش مهارت های کلامی،‌ محیطی، ارتباطی، اجتماعی، همچنین آموزش های ویژه و فیزیوتراپی و آموزش های مهارت های جسمی همگی می توانند در سازگاری و رشد بهتر این افراد و توانبخشی آنان کمک موثری داشته باشند.