تعریف عقب ماندگی ذهنی [1]

تاکنون در هیچ یک از کتابهائی که درمورد عقب ماندگان ذهنی نوشته شده است تعریف جامع و کاملی که مورد تأیید همه یا اکثریت متخصصین می‌باشد ذکر نشده است و این مسئله بیشتر بخاطر پیچیدگی ماهیت عقب ماندگی ذهنی است نمی توان عقب ماندگی ذهنی را به صورت یک پدیده مطلق تعریف کرد بلکه بایستی عقب ماندگی ذهنی را بعنوان پدیده ای چند وجهی که وجود مختلف آن به فیزیولوژی، روانشناسی، پزشکی، تعلیم و تربیت و جامعه شناسی محدود می گردد مورد بررسی قرار داد.

ذیلاٌ سعی خواهد شد چند تعریف از عقب ماندگی ذهنی که در دنیا بیشتر متداول بوده و تأیید گروه بیشتری را بهمراه دارد ذکر گردد .

 طبق تعریف « تردگلد » محقق آمریکائی :‌ عقب ماندگی ذهنی عبارتست از رشد ناقص ذهنی که شخص را در تطابق یا سازش با محیط خود ناتوان ساخته بطوریکه بدون نظارت و کمک غیر قادر به زندگی نمی‌باشد.

بنا به تعریف « ریک مبر » یکی دیگر از محققین در این زمینه : عقب ماندگی ذهنی عبارتست از فعالیت عمومی ذهنی که پائین تر از حد طبیعی باشد در مورد فردی صدق می‌کند که از نظر عملی در انجام آزمونهای عینی متناسب که در زمینه توانائیهای عمومی ذهن صورت می گیرند یک انحراف استاندارد پائیین از میانگین کل گروه در یک آزمون هوشی استاندارد شده باشد ) که در دوران رشد موجب می گردد و باعث بوجود آمدن اختلال در جهت قبول رفتار سازگارانه می‌شود. بنا به تعریف «سازمان جهانی » عقب ماندگی ذهنی عبارتست از رشد ناقص یا متوقف شده ذهنی ( غیر از عقب ماندگی ذهنی شدید ) که شامل عقب ماندگی هوشی بوده و به خود و درجه ای است که حساس یا ملزم به درمان طبیعی یا سایر مراقبتها و تعلیمات مخصوص بیمار است. عقب ماندگی ذهنی شدید نیز دارای تعریف فوق الذکر بوده منتها این اشخاص قادر به زندگی مستقل یا حفاظت خود علیه استعمار و استثمار نبوده و یا در سنی که باید این خصوصیات را دارا باشد، ناتوان خواهند بود بنا به تعریف « انجمن تحقیاتی عقب ماندگی ذهنی آمریکا، کند ذهنی عبارتست از کشش نامتعادل ذهن که بر اثر اختلالاتی در رشد طی دوره های مختلف حاصل می‌شود و باناسازگاری اجتماعی و بروز رفتاری نامناسب معین و مشخص می گردد .

رفتار سازگارانه ازسه طریق عمده آشکار می گردد :

‌ الف – بلوغ :‌ طی مراحل رشد که شامل کسب مهارتهای لازم در خودکفائی از مرحله نوزادی و مراحل اولیه کودکی مانند نشستن، ایستادن خریدن و رفتارهای دیگر می‌گردد.

ب – یادگیری : بدست آوردن آگاهی بوسیله انجام اعمالی که از راه تجربه کسب می‌گردد.

ج – سازگاری اجتماعی :‌ طرز رفتاری که کودک بوسیله آن در دوران قبل از دبستان و دبستان در ابعاد گسترده ای با همسالان، والدین و دیگر بزرگسالان ارتباط پیدا می‌کند.

تعریف فوق در سال 1961 تجدید نظرشد :‌عقب ماندگی ذهنی به کشش عمومی ذهن که پائین تر از حد عادی باشد و بر اثر بروز اختلالاتی بر دوران مختلف رشد حاصل گردید اتلاق می‌شود و بروز امر فوق اختلالاتی در کسب رفتارهای مناسب و سازگارانه را موجب می گردد. « پیاژه » روانشناس سوئیسی، تعریف هوش و عقب ماندگی ذهنی را اینطور بیان می‌کند :‌هوش، نتیجه تأثیر دائمی و متقابل فرد با محیط است و اگر این رابطه متقابل بصورت متعادلی صورت گیرد موجب توانائی سازگاری با محیط و پیشرفت هوش می‌شود. کودک در مراحل مختلف رشد تصاویر ذهنی مختلفی را دارد که از تصاویر ساده شروع شده و به تصاویر پیچیده تری می‌رسد.

 گذشتن از این مراحل یعنی از مراحل پائین و رسیدن به مراحل بالاتر بستگی به رشد هوش و ساختمان عصبی و بدنی روابط اجتماعی و تجارب زندگی او دارد از همین جا « پیاژه » عقب ماندگان ذهنی را افرادی از جامعه می‌داند که در مراحل پائین رشد هوشی متوقف می‌شوند و در آنها کششهای نهاده قوی و زیاد است. تعاریف کم و بیش مشابه در این زمینه بسیار است که در مجموع می توان گفت :‌ عقب مانده ذهنی به کسی اتلاق می گردد که بر اثر اختلال یا کم کاری ذهن در انجام امور جاری رفع مشکلات و پذیرش رفتاری سازگارانه با محیط در حدی پائینتر از افراد مشابه یا همین خود توانائی داشته باشد .

عقب ماندگی ذهنی (mental Retardation)

بر مبنای تعریف عقب ماندگی ذهنی اختلالی است که با عملکرد هوشی زیر حد طبیعی و اختلال در مهارتهای انطباقی مشخص می‏گردد. سن شروع عقب ماندگی ذهنی زیر 18 سال است و منظور از مهارتهای انطباقی انجام کارهایی است که در هر سن خاص به طور معمول از فرد انتظار می‏رود.